Δευτέρα 8 Απριλίου 2013

Παιδιά προσχολικής ηλικίας και Χρονική ακολουθία



Τι σημαίνει χρονική ακολουθία για τα παιδιά  της προσχολικής ηλικίας; Συχνά οι γονείς εκφράζουν: «Μπερδεύει πολύ το σήμερα με το χθες και το αύριο, το τώρα με το πριν κ.α.».
Όλα αυτά περιλαμβάνονται στην κατάκτηση της χρονικής αλληλουχίας. Είναι όμως κατάλληλη η ηλικία του για να ανησυχήσουμε; Ή μήπως έχει αργήσει να κατανοήσει τις χρονικές έννοιες;
Ας δούμε λοιπόν τι είναι οι χρονικές έννοιες και ποιες είναι ηλικίες κατάκτησής τους.
Ο χρόνος, είναι μία ιδιαίτερα πολύπλοκη και σύνθετη έννοια. Αποτελεί αντικείμενο διερεύνησης τόσο από τις επιστήμες, όσο και από τη φιλοσοφία και τις τέχνες και ενώ έχει υποκειμενική διάσταση, μπορεί να μετρηθεί αντικειμενικά. Η κατάκτηση των χρονικών εννοιών γίνεται, αρχικά, μέσω των αισθήσεων και της παρατήρησης των αλλαγών στον εαυτό και στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, στη συνέχεια, μέσω της μνήμης, που αναπλάθει τα γεγονότα του παρελθόντος, και μέσω σύνθετων νοητικών διεργασιών, που προβλέπουν εκείνα του μέλλοντος.
Τι είναι η χρονική ακολουθία/αλληλουχία;  Η χρονική ακολουθία/αλληλουχία είναι η διαδικασία της τοποθέτησης γεγονότων και ιδεών, σε μια λογική σειρά. Γιατί είναι σημαντική η χρονική αλληλουχία; Γιατί με αυτό τον τρόπο μοιράζουμε το χρόνο μας για το τι πρέπει να κάνουμε πρώτο, δεύτερο, και τελευταίο. Καταλαβαίνουμε τα γεγονότα στη ζωή μας, κατανοώντας τη σειρά με την οποία έχουν παρουσιαστεί. Η χρονική ακολουθία είναι ένα σημαντικό μέρος της γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών. Η χρήση της αποσκοπεί ώστε τα παιδιά να αντιλαμβάνονται και να παρουσιάζουν την πορεία των γεγονότων και να εξιστορούν τα γεγονότα ενός κειμένου με τη σειρά κατά την οποία πραγματοποιήθηκαν. Οι χρονικές έννοιες αναφέρονται στον τρόπο που ένα άτομο νοηματοδοτεί τη διαδοχή φάσεων ενός γεγονότος ή τα γεγονότα που συμβαίνουν ταυτόχρονα σε συγκεκριμένο πλαίσιο κοινωνικών συνθηκών.
Οι χρονικές έννοιες δυσκολεύουν ιδιαίτερα τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, επειδή αδυνατούν να τις εκφράσουν γλωσσικά και με σαφήνεια και έχουν μία μπερδεμένη, επιφανειακή και αποσπασματική κατανόηση για το παρελθόν. Τα παιδιά κατακτούν τις χρονικές έννοιες σε συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο, μέσα από τις παρατηρήσεις για τις αλλαγές στον εαυτό τους, στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον και την αναφορά σε οικεία γεγονότα
.
Εξέλιξη της γνώσης των χρονικών εννοιών.
Σύμφωνα με έρευνες για τη γνώση των χρονικών εννοιών σε παιδιά ηλικίας 4 έως 14 ετών με την οποία ασχολήθηκαν πολλοί μελετητές όπως οι Oakden και Sturt (1922), η Ames (1946), ο Bradley (1947) κ.α. προκύπτουν τα παρακάτω:
  • Στην προσχολική ηλικία αρχίζει η εξέλιξη της έννοιας του χρόνου, η οποία είναι μία αργή διαδικασία. Η ηλικία των 7 ετών θεωρείται σημαντική, δεδομένου ότι σημειώνεται ιδιαίτερη πρόοδος στη γνώση του χρόνου.
  • Μέσα από την καθημερινή χρήση, τα παιδιά μαθαίνουν τη σημασία των λέξεων που αφορούν το χρόνο.
  • Στην ηλικία των 8 ετών διαφοροποιούν πλήρως το παρόν με το παρελθόν.
  • Η γνώση του χρόνου βρίσκεται σε στενή σχέση με την προσωπική δραστηριότητα και συγκεκριμένες εμπειρίες.
  • Μέχρι την ηλικία των 11 ετών, τα παιδιά έχουν σχηματίσει μία αόριστη αντίληψη του ιστορικού χρόνου. Είναι όμως η πιο σπουδαία περίοδος για την εξέλιξη της έννοιας του χρόνου. Σε αυτή την ηλικία παρατηρείται ραγδαία βελτίωση όλων των συγκεκριμένων εννοιών του χρόνου.
  • Στην ηλικία των 3 – 4 ετών, τα παιδιά αρχίζουν να χρησιμοποιούν τις χρονικές έννοιες (χτες, σήμερα, τώρα κ.λπ.) και η κατάκτησή τους ολοκληρώνεται στην ηλικία των 13 – 14 ετών. Στην ηλικία των 14 ετών τα παιδιά αποκτούν περίπου την έννοια του χρόνου που έχουν και οι μεγάλοι.
Ας δούμε λοιπόν μερικές χρονικές έννοιες και τις ηλικίες κατάκτησης τους.
Ανάπτυξη των εννοιών του χρόνου για ηλικίες 2 ½ έως 6 ετών.

Ιδέες για να βοηθήσουμε στην κατανόηση των χρονικών εννοιών

Κατανόηση χώρο-χρονικών εννοιών.

Το πρώτο σημαντικό βήμα, είναι να αξιολογήσουμε αν το παιδί κατανοεί τις έννοιες «πρώτο – πρώτα», «μετά», «στη συνέχεια», «τελευταίο» κ.α. Αφού λοιπόν εκπαιδευτεί και κατανοήσει αυτές τις χώρο-χρονικές έννοιες, τότε περνάμε σε ιστορίες χρονικής αλληλουχίας.

Χρήση απλών ιστοριών αλληλουχίας.

Θα είναι καλό αρχικά να δουλέψουμε ιστορίες που ήδη γνωρίζουν και είναι δημοφιλείς στα παιδιά και να «σπάσουμε» την κάθε ιστορία σε τρία μέρη, δηλαδή «πρώτο», «επόμενο» και «τελευταίο». Για παράδειγμα, το κλασικό παραμύθι τα τρία γουρουνάκια, μπορεί εύκολα να χωριστεί σε 3 μέρη:
  • 1ο Τα τρία γουρουνάκια μετακινούνται μακριά από τη μητέρα τους.
  • 2ο Τα τρία γουρουνάκια δημιούργησαν δικά τους σπίτια από άχυρα, ξύλα και τούβλα.
  • 3ο Στο τέλος ο κακός λύκος επιχειρεί να καταστρέψει τα σπίτια των γουρουνιών.
Μπορούμε όμως να αναλύσουμε ακόμη περισσότερο την ιστορία, όταν τα παιδιά δυσκολεύονται να κατανοήσουν την έννοια της αλληλουχίας. Για παράδειγμα:
  • Πρώτον, τα γουρουνάκια μετακινούνται μακριά από τη μητέρα τους.
  • Στη συνέχεια, το πρώτο γουρουνάκι χτίζει το σπίτι του από άχυρο.
  • Στη συνέχεια, το δεύτερο γουρουνάκι χτίζει το σπίτι του από το ξύλο.
  • Στη συνέχεια, το τρίτο γουρουνάκι χτίζει το σπίτι του από τούβλα.
  • Στη συνέχεια, ο κακός λύκος προσπαθεί να χαλάσει το σπίτι που είναι φτιαγμένο από άχυρο και τα καταφέρνει.
  • Στη συνέχεια, ο κακός λύκος προσπαθεί να χαλάσει το σπίτι που είναι φτιαγμένο από ξύλο και τα καταφέρνει.
  • Τέλος, ο λύκος προσπαθεί να φυσήξει και να χαλάσει το σπίτι που είναι από τούβλα, αλλά δεν μπορεί.

Οι φωτογραφίες

Οι  φωτογραφίες δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να εντοπίσουν τη διαδοχή των γεγονότων.
*      Φωτογραφίστε το παιδί σας στις καθημερινές του δραστηριότητες (π.χ. να πηγαίνει σχολείο, να κάνει μπάνιο, να τρώει, να κοιμάται, να παίζει, να πλένεται κ.α.) ακόμα και τους χώρους των εξωτερικών του προγραμμάτων (π.χ. κολυμβητήριο, ποδόσφαιρο, μπαλέτο κ.α.).
*      Προς το τέλος της ημέρας παίξτε μαζί με το παιδί με τις φωτογραφίες και τοποθετήστε τις με τη σειρά που συνέβησαν τα γεγονότα τη συγκεκριμένη ημέρα. (Π.χ. ξύπνησε, πλύθηκε, ντύθηκε, πήγε σχολείο, έφαγε φαγητό, κοιμήθηκε, πήγε στο κολυμβητήριο, έπαιξε, έκανε μπάνιο, κοιμήθηκε).
*      Άλλη μία πρόταση είναι να δείξετε στο παιδί φωτογραφίες από την βρεφική του ηλικία μέχρι σήμερα.
*      Ανακατέψτε τις φωτογραφίες και ζητήστε από το παιδί να τις τοποθετήσει σε σωστή χρονική σειρά δίνοντας προσοχή στο μέγεθος του. Όσον αφορά τη χρήση της βιντεοκάμερας, αν έχετε βιντεοσκοπήσει το παιδί τους πρώτους μήνες της ζωής του, τη βάφτισή του, τα πρώτα του γενέθλια κ.τ.λ. τότε εύκολα μπορείτε να του εξηγήσετε τη χρονική σειρά που έγιναν αυτά τα γεγονότα, χρησιμοποιώντας πάντα τις χρονικές έννοιες «Στην αρχή ήσουν μικρός, -ή …», «Μετά μεγάλωσες λίγο και η νονά σου σε βάφτισε..», «Τώρα, είσαι 6 χρονών και…».
Διαδοχή μέρας και νύχτας. Φτιάξτε καρτέλες με τον ήλιο που θα εκπροσωπεί την ημέρα και το φεγγάρι τη νύχτα. Συζητήστε με το παιδί για τη διαδοχή της ημέρας - νύχτας και το τι κάνουμε τα συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα (π.χ. το βράδυ: κάνουμε μπάνιο, βλέπουμε τηλεόραση, κοιμόμαστε κ.α. Το πρωί: ξυπνάμε, τρώμε πρωινό, ετοιμαζόμαστε για το σχολείο/τη δουλειά κ.α).
 Κόβουμε τις εικόνες και καλούμε το παιδί να τις τοποθετήσει με τη  σωστή σειρά

Μουσική.  Η μουσική είναι  μια σειρά από νότες και ήχους που κάνουν μαζί τραγούδια και μελωδίες. Πώς μπορεί να  βοηθήσει τα παιδιά ώστε, να κατανοήσουν μέσα από αυτή το χρόνο; Μία ιδέα είναι να ακούσουμε πολλές φορές ένα τραγούδι μαζί με το παιδί. Στη συνέχεια, του ζητάμε να επαναλάβει το ρυθμό με παλαμάκια ή να χρησιμοποιήσει οποιοδήποτε αντικείμενο χτυπώντας το πάνω σε ένα τραπέζι με το ρυθμό του τραγουδιού. Συνεχίζουμε μέχρι να είναι σε θέση να επαναλάβει ολόκληρο το τραγούδι χωρίς να το ακούει.

Χορός. Δείξτε τα βήματα χορού στο παιδί και αριθμήστε τα βήματα. Δείξτε πολλές φορές τα βήματα, μέχρι το παιδί να τα μάθει. Έπειτα ρωτήστε το, ποιο είναι το πρώτο βήμα, τι κάνω μετά, ποιο είναι το τελευταίο. Στο τέλος, χωρίς τη βοήθεια σας, ζητήστε από τα παιδιά να κάνουν τις δικές τους χορογραφίες χρησιμοποιώντας ακολουθίες των κινήσεων ή χορευτικά βήματα.

Κάρτες Οι εικόνες βοηθούν τα  παιδιά να κατανοήσουν την  αλληλουχία των γεγονότων. Κόψτε αρκετές  εικόνες από περιοδικά, βιβλία , κόμικς ή από εφημερίδες, ανακατέψτε τις και δώστε τις στο παιδί. Βεβαιωθείτε ότι οι εικόνες έχουν προφανή σκοπό και μία σαφή πορεία. Τα μικρότερα παιδιά θα πρέπει να αρχίσουν με δύο εικόνες που εκπροσωπούν την αρχή και το τέλος / το πρώτο και το τελευταίο.Όταν θα καταφέρει να βάζει σε σωστή χρονική σειρά τις 2 κάρτες, τότε συνεχίστε με τρεις, τέσσερις κλπ. εικόνες. Αφού τοποθετήσει τις εικόνες σε χρονική σειρά, θα πρέπει να αφηγηθεί την ιστορία. Αν οι εικόνες δεν είναι σε σωστή σειρά , τότε δε διορθώνουμε αμέσως το παιδί, αλλά το βάζουμε να αφηγηθεί την ιστορία, ώστε να συνειδητοποιήσει από μόνο του, ότι δε θα υπάρχει νόημα σε αυτά που περιγράφει.

Παιχνίδια στην κουζίνα  Φτιάξτε μαζί με το παιδί ένα φλιτζάνι τσάι/σοκολάτα κ.λ.π. Ονομάστε ένα-ένα τα  βήματα, καθώς φτιάχνετε το ρόφημα (π.χ. «πρώτα βάζω νερό στο μπρίκι/στο βραστήρα και το βράζω», «μετά βάζω το τσάι στο φλιτζάνι», «μετά …», «στο τέλος ανακατεύω το τσάι και το πίνω». Έπειτα, δώστε στο παιδί την εντολή να σας ονομάσει ένα-ένα τα βήματα που ακολουθήσατε για να το φτιάξετε. Στο τέλος, βάλτε το παιδί να εκτελέσει μόνο του τη συνταγή.

 ΠΗΓΗ : ikidcenters.com





3 σχόλια: