Τα Χριστούγεννα αποτελούν για τους ανθρώπους μέρες χαράς, αισιοδοξίας, δώρων και γιορτών. Τα χριστουγεννιάτικα παραμύθια, όμως, συχνά με θρησκευτικό και άλλοτε απλώς με εορταστικό περιεχόμενο και χαρακτήρα, είναι συνήθως σκοτεινά, ψυχρά, τρομακτικά, μα, εν τέλει, καθαρτικά. Οι συγγραφείς βλέπουν αυτή τη χριστιανική γιορτή σαν μια αφορμή για να περάσουν στους ανθρώπους μηνύματα αγάπης, συμπόνιας και κατανόησης για τον συνάνθρωπο. Πολλοί από τους μεγαλύτερους συγγραφείς έχουν στη συλλογή τους κάποιο διήγημα ή κάποια ιστορία που διαδραματίζεται κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. Παρακάτω παραθέτουμε τα σημαντικότερα χριστουγεννιάτικα παραμύθια που έχουν γραφτεί. Ανάμεσά τους βρίσκονται έργα του Dickens, του Oscar Wilde, του Hans Christian Andersen, του Anton Chekhov, του Leo Tolstoy και των αδερφών Grimm.
Το κοριτσάκι με τα σπίρτα, του Hans Christian Andersen
της Δέσποινας Σιάτη
Σε μια προσπάθειά του να ζεσταθεί, το κοριτσάκι άναψε ένα-ένα τα σπίρτα και είδε μέσα σε αυτά κάθε λογής οράματα: ένα χριστουγεννιάτικο τραπέζι γεμάτο φαγητά και γλυκίσματα, ένα θεόρατο χριστουγεννιάτικο δέντρο και τη νεκρή γιαγιά του, το μόνο πρόσωπο που του είχε φερθεί με αγάπη και φροντίδα. Με το άναμμα του τελευταίου σπίρτου, η μικρή ξεψύχισε στη μέση του δρόμου και η γιαγιά της την οδήγησε στον Παράδεισο. Την επόμενη μέρα, οι περαστικοί κοίταξαν με θλίψη το νεκρό παιδί, στο οποίο κανείς τους δεν είχε δείξει την παραμικρή συμπόνια μέχρι το θάνατό του.
Το διήγημα του Andersen αποτελεί μέχρι και σήμερα γροθιά με τον κυνισμό του και τη ρεαλιστική απεικόνιση μιας πραγματικότητας που ίσχυε στην εποχή του και συνεχίζει να ισχύει. Η αδιαφορία των ανθρώπων για τον πόνο των άλλων, η μετάνοια που φθάνει κατόπιν εορτής και η κακοποίηση και εκμετάλλευση των παιδιών είναι φαινόμενα που δεν έχουν πάψει να πλήττουν την κοινωνία μας.
Τα Χριστούγεννα, του Anton Chekhov της Μαρίας Κόνιαρη
Ο σπουδαίος Ρώσος θεατρικός συγγραφέας και διηγηματογράφος Anton Chekhov αφηγείται πέντε χριστουγεννιάτικα παραμύθια, χαρακτηριστικά του Ρωσικού πνεύματος των Χριστουγέννων και μας μεταφέρουν στη Ρωσία μιας άλλης εποχής. Το βιβλίο Τα Χριστούγεννα και άλλες χριστουγεννιάτικες ιστορίες περιλαμβάνει τα διηγήματα Ο Βάνκα, Τ’ αγόρια, Τα Χριστούγεννα, Νύχτα στο νεκροταφείο και Οι μεγαλομάρτυρες της Πρωτοχρονιάς. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου με ένα εξαιρετικά λεπτό χιούμορ δημιουργείται μια γλυκιά χριστουγεννιάτικη μελαγχολία. Βρίσκεται ανάμεσα στο δράμα και την κωμωδία.
Ο Βάνκα Ζούκωφ, ένα εννιάχρονο αγόρι, ο Βαλάντια, η Ναταλία, ο ιδιόρυθμος Τσετσεβίτσιν, η Βασιλίσα, ο Γιεγκόρ, ο μπεκρής Ιβάν Ιβάνιτς και ο δημόσιος υπάλληλος Γκεράσιμ Κουζμίτς Σινκλετέγιεφ είναι οι πρωταγωνιστές των ιστοριών αυτών. Οι ήρωες εκφράζουν τα όνειρά τους, αναμένουν την πραγματοποίηση τους αλλά στο τέλος διαψεύδονται. Έτσι, κυριαρχεί το πνεύμα του ανεκπλήρωτου. Αναζητούν το νόημα της ζωής, ενώ παράλληλα υφίστανται συνεχείς εσωτερικές διακυμάνσεις.
Έλα καλέ μου παππούλη, σε ικετεύω στ’ όνομα του Χριστού, να με πάρεις από δω. Λυπήσου με το άμοιρο ορφανό, όλο με δέρνουν και λαχταράω να φάω, και δεν μπορώ να σου πω τι θλίψη νιώθω, συνέχεια κλαίω. Τις προάλλες τ΄αφεντικό με βάρεσε με το καλαπόδι στο κεφάλι κι έπεσα χάμω και με το ζόρι ξανάρθα στα συγκαλά μου. Καταστράφηκε η ζωή μου, είμαι χειρότερα κι από σκυλί.[…] Παραμένω πάντα ο εγγονός σου, Ιβάν Ζούκωφ, έλα καλέ μου παππούλη.
Το παραπάνω απόσπασμα προέχεται από την ιστορία του μικρού Βάνκα, τον ήρωα της πρώτης ιστορίας. Ο Ρώσος συγγραφέας θίγει με ρεαλισμό και ευαισθησία το θέμα της παιδικής βιοπάλης.
Ρωσική Χριστουγεννιάτικη ΚάρταΜια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία, του Charles Dickens
της Δέσποινας Σιάτη
Με το έργο του «Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» (A Christmas Carol, 1843), ο C. Dickens μας διηγείται την ιστορία του Εμπενίζερ Σκρουτζ, ενός δυστυχή ηλικιωμένου άντρα ο οποίος, την παραμονή κάποιων Χριστουγέννων, δέχεται επίσκεψη από το φάντασμα του νεκρού συνεργάτη του. Αργότερα τη νύχτα, ακολουθούν τρία ακόμα φαντάσματα.
Το φάντασμα του Παρελθόντος θυμίζει στον Σκρουτζ τα νεανικά του χρόνια, τη μοναξιά που βίωνε ως νέος και την εγκατάλειψή του από την τότε αρραβωνιαστικιά του. Η σκηνή τον συγκινεί, μα δεν καταφέρνει να τον κάνει να αλλάξει την εχθρική στάση του προς τα Χριστούγεννα. Το δεύτερο φάντασμα, αυτό των Παροντικών Χριστουγέννων, τον οδηγεί μέσα στο σπίτι του υπαλλήλου του, Μπομπ, ο οποίος προσπαθεί να γιορτάσει με την οικογένειά του με ένα πενιχρό δείπνο. Ο Σκρουτζ δίνει ιδιαίτερη προσοχή στον Τιμι, τον μικρό ανάπηρο γιό του Μπομπ. Τέλος, το φάντασμα των μελλοντικών Χριστουγέννων δείχνει στον Σκρουτζ την ημέρα της κηδείας του μικρού Τίμι και καταδικάζει τον Σκρουτζ σε έναν μοναχικό και δυστυχισμένο θάνατο.
Μετά από τις επισκέψεις των φαντασμάτων, ο Σκρούτζ μετατρέπεται σε έναν ευγενικό άνθρωπο, έτοιμο να μοιράσει χαρά και να απολαύσει τα Χριστούγεννα. Είναι ευτυχής που του δίνεται η ευκαιρία να αλλάξει το μέλλον του και να μην έχει το τέλος που του υπέδειξε το φάντασμα των Μελλοντικών Χριστουγέννων το ίδιο βράδυ.
Τα Χριστούγεννα ήταν μια παράδοση που είχε ξεκινήσει να αποκτά μεγάλη απήχηση κατά τη βικτωριανή εποχή, οπότε και γράφτηκε το βιβλίο. Ο Dickens επηρεάστηκε για το έργο του από την κοινωνική πτώση που υπέστη η οικογένειά του όταν ο ίδιος ήταν παιδί, μα και από την ύπαρξη πολλών φτωχών παιδιών στα μέσα του 19ου αιώνα. Υποστηρίζεται πως εμπνεύστηκε τον χαρακτήρα του Σκρουτζ από τα συγκρουόμενα συναισθήματά του για τον πατέρα του, τον οποίο αγαπούσε και είχε δαιμονοποιήσει ταυτόχρονα. Αυτή η ψυχική σύγχιση ίσως εξηγεί τους δύο εκ διά μέτρου αντίθετους χαρακτήρες του Σκρουτζ στη διάρκεια της ιστορίας.
